Tematem tej pracy jest „Zrównoważony rozwój regionów na podstawie stymulowania rozwoju lokalnego przez działania prowadzące do powstania terenów pod inwestycje na przykładzie realizacji projektu – Czas na Lubartów”.
Projekt „Czas na Lubartów” realizowany był w latach 2008 – 2010 ale przygotowania do jego realizacji polegające na wykupie gruntów, zmianach w planie zagospodarowania przestrzennego, czy uzgodnieniem strony prawno- technicznej, trwały już od końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Natomiast całkowite urządzenie terenu, w miejscu gdzie został ten projekt zrealizowany, polegające na pozyskaniu inwestorów tworzących miejsca pracy, nie jest jeszcze zakończone.
O projekcie „Czas na Lubartów” zaczęło być głośno gdy zdobył on pierwszą nagrodę w IV edycji Ogólnopolskiego Konkursu „Grunt na medal” 2010, przeprowadzonego przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych. Następnie obszar objęty projektem został w 2012 roku włączony do Specjalnej Strefy Ekonomicznej (SSE) Euro – Park Mielec Podstrefa Lubartów. W związku z tym w prasie lokalnej, zaczęły pojawiać się liczne artykuły na ten temat, mówiące również o wielu pozytywnych zmianach wynikających z realizacji projektu. Dlatego projekt ten zasługuje na to aby stać się tematem tej pracy.
Po drugie województwo lubelskie, jak też cała Polska, od początku transformacji ustrojowej boryka się z problemami wyludniania oraz bezrobocia. A przykład projektu „Czas na Lubartów” pokazuje, że istnieje możliwość skutecznego przeciwstawiania się tym niekorzystnym zjawiskom, nie tylko lokalnie ale również w skali całego regionu a nawet traktując ten problem kompleksowo – w całej Polsce.
Po trzecie praca ta może stanowić pewną instrukcję dla tych samorządów lokalnych oraz środowisk mieszkańców i przedsiębiorców, które wsparte polską nauką chciałyby pójść tą drogą i skutecznie przeciwdziałać procesom wyludniania i bezrobocia.
Po czwarte praca ta pokazuje, że działania związane z powstaniem terenów pod inwestycje nie tylko zatrzymują pewne niekorzystne zjawiska, ale również przyczyniają się do lokalnego rozwoju społeczno- gospodarczego oraz do znaczącej poprawy finansów samorządu, mieszkańców i lokalnego biznesu.
Po piąte pokazano, jak realizacja takiego projektu wygląda w praktyce oraz to, że przy realizacji tego typu przedsięwzięcia, podobnie jak przy tworzeniu klastrów konieczna jest współpraca wielu różnych środowisk tj. władzy rządowej i samorządowej, ze środowiskami nauki, biznesu i mieszkańców.
Po szóste wskazano na lidera projektu, ponieważ aby projekt został zrealizowany, to musi mieć swojego lidera, który będzie pilotował projekt od momentu uzgodnień przez powstanie projektu po realizację i że takim naturalnym liderem jest samorząd, w gestii, którego jest zarządzanie terenem przeznaczonym pod inwestycje.
Po siódme, pokazano koszty związane z realizacją projektu i czasokres jego realizacji, ponieważ samorządy, bez wsparcia finansowego z zewnątrz bardzo często nie są w stanie podjąć tego typu wyzwań a jeśli już realizują je z własnych środków, to z uwagi na ograniczone możliwości, realizacja tego typu inwestycji jest rozłożona w czasie na kilka kadencji.
Po ósme, praca ta wykazuje, że wspierając podobne projekty środkami zewnętrznymi, możemy zrealizować je znacznie szybciej i jednocześnie zachęcić samorządy do podejmowania tego rodzaju przedsięwzięć, dlatego potrzebne są programy rządowe wspierające finansowo tego typu działania.
Po dziewiąte firmy często są ograniczane przez to, że na obszarze gdzie chciałyby inwestować nie ma terenów pod inwestycje a jednocześnie nie są zainteresowane tym aby finansować powstawanie takich terenów, tracąc dodatkowo czas na ich powstanie. Praktyka pokazuje, że w takiej sytuacji przedsiębiorcy wybierają głównie takie miejsca gdzie tego typu tereny istnieją i tam lokują swój kapitał.
Aby pokazać te wszystkie aspekty podzielono pracę na cztery rozdziały. Pierwszy rozdział jest teoretycznym rozważaniem tematu, ponieważ wprowadza w poruszaną tematykę omawiając w sposób ogólny istotę, determinanty, bariery i etapy rozwoju lokalnego. Kolejne rozdziały opisują projekt od strony praktycznej, pokazując etapy związane z powstaniem i realizacją projektu. I tak, drugi rozdział przedstawia sytuację społeczno- gospodarczą miasta Lubartów przed realizacją projektu – „Czas na Lubartów”. Trzeci traktuje o założeniach projektu i kolejnych etapach jego realizacji. Czwarty pokazuje stan bezpośrednio po zrealizowaniu projektu i obecny w 2019 roku. Natomiast zakończenie podsumowuje całość pracy oraz mówi o tym czy projekt przyniósł oczekiwane rezultaty. Cała praca została zilustrowana licznymi mapkami, planami i zdjęciami.
Przykład zrealizowanego projektu „Czas na Lubartów” pokazuje, że możliwe jest stymulowanie rozwoju lokalnego przez działania prowadzące do powstania terenów pod inwestycje. Na podstawie przeprowadzonej analizy możemy stwierdzić, że projekt „Czas na Lubartów” przyczynił się m.in. do trwałego i zrównoważonego rozwoju lokalnego – miasta Lubartów. Projekt wpłynął pozytywnie na rynek pracy, podnosząc jakość życia na terenie miasta i okolic. Większa podaż miejsc pracy zaowocowała poprawą warunków osób zatrudnionych i pracujących na terenie miasta. Realizacja inwestycji zapewniła również większe wpływy budżetowe dla miasta, co pozwoliło na dalszy rozwój inwestycji miejskich, oraz dla budżetu centralnego, poprzez zwiększenie wpływów podatkowych. Projekt, poprzez przyspieszenie tempa rozwoju gospodarczego Lubartowa dzięki zwiększeniu absorpcyjności inwestycyjnej miasta, przyczynił się również do poprawy warunków i jakości życia mieszkańców województwa lubelskiego i spadku bezrobocia. Ponadto, dzięki nawiązaniu stałej współpracy ze sferą nauki, wytworzony został pomost wymiany informacji pomiędzy biznesem i nauką, dzięki któremu możliwy jest dalszy rozwój współpracy na szerszą skalę. Stanowi to wartość dodaną projektu, w pełni wpisującą się w cel ogólny programu, jakim jest przyspieszenie tempa rozwoju społeczno- gospodarczego. Wśród sfer rozwoju lokalnego podstawowe znaczenie ma działalność gospodarcza, w istotnym stopniu kształtująca możliwości rozwoju społecznego- gospodarczego. Jednak możliwości inwestycyjne przedsiębiorców są często ograniczone w wyniku przeróżnych barier, dlatego stymulowanie rozwoju gospodarczego przez działania administracji publicznej różnych szczebli, okazuje się więc jak najbardziej zasadne. Wynika to z oczywistego faktu, że żaden „organizm” nie działa w próżni, ale w określonej przestrzeni fizycznej i społecznej oraz w określonym otoczeniu prawnym. Jakkolwiek dominujące przedsiębiorstwa prywatne samodzielnie decydują o swoim rozwoju i bieżącej działalności, to jednak możliwości ich działania uzależnione są od wielu czynników kształtowanych m.in. przez instytucje państwowe i samorządowe.
Władze i administracja publiczna różnych szczebli mogą zatem skutecznie wspierać rozwój gospodarki starając się stwarzać korzystne warunki otoczenia dla sektora gospodarczego, jednocześnie redukując niepożądane zjawiska wywołane grą sił wolnorynkowej konkurencji bądź też innymi uwarunkowaniami.
Rozwój lokalnego sektora gospodarczego ma bezpośredni wpływ na kształtowanie jakości życia mieszkańców, ponieważ rozwój przedsiębiorstw kreuje nowe miejsca pracy. Praca jako źródło dochodów kształtuje popyt, który stymuluje produkcję dóbr, usług itp. Tworzenie nowych miejsc pracy, poprzez realizację projektów zmierzających do kompleksowego urządzania terenów pod inwestycje powinno być zatem jednym z podstawowych celów podejmowanych w procesie stymulowania zrównoważonego rozwoju lokalnego, ponieważ przykład zrealizowanego projektu – „Czas na Lubartów”, pokazuje, że poprzez kompleksowe urządzanie terenów pod inwestycje nastąpił znaczący rozwój lokalny miasta Lubartowa.
Efektami rozwoju są informacje uzyskane z miasta Lubartów w 2019 roku jak:
- nowe miejsca pracy (850 na obszarze projektu i ok. 150 poza obszarem),
- spadek bezrobocia z 12,3% w 2008 roku do 6% w 2019 roku,
- pojawienie się począwszy od 2012 r. dodatniego przyrostu naturalnego,
- ponad dwukrotny w przeciągu ostatnich 10 lat wzrost dochodów budżetu miasta Lubartów, od 49 949 667 zł w 2009 r. do ponad 106 milionów złotych 106 161 696 zł w 2019 roku,
- większe możliwości inwestycyjne miasta i dzięki temu szybszy rozwój infrastruktury drogowej,
- rozwój innych dziedzin życia (kultura, sport),
- większe dochody mieszkańców,
- rozwój budownictwa mieszkaniowego, handlu i usług.
Zrealizowany projekt z zagospodarowanym terenem o powierzchni 18,5 ha przy ul. Gazowej w Lubartowie znalazł się wśród 16 laureatów (spośród 158 gmin, które nadesłały 242 oferty), Ogólnopolskiego Konkursu organizowanego przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych, o nazwie – „Grunt na medal”, co świadczy o tym, że jest to projekt dobrze zrealizowany i warty do polecenia innym.
Przeprowadzone działania związane z realizacją projektu – „Czas na Lubartów” stanowią zatem przykład w jaki sposób samorząd lokalny może skutecznie przyczyniać się do lokalnego rozwoju społeczno- gospodarczego. Daje to również podstawy do twierdzenia, że tego typu działania prowadzone w szerszym wymiarze przestrzennym, tj. przez inne miasta powiatowe województwa lubelskiego, mogą przyczyniać się do szybszego rozwoju tych miast a w konsekwencji również całego województwa lubelskiego, przyczyniając się tym samym do zastopowania wyludniania się województwa lubelskiego.
Wchodząc w nowy okres programowania dotyczący nowej perspektywy programowej można również rozważyć zastosowanie rozwiązań projektu „Czas na Lubartów” na obszarze całej Polski.
Ponieważ do gwarancji zwrotu z tego typu inwestycji potrzebny jest odpowiedni potencjał ludzki, właściwym obszarem do tego typu inwestycji byłyby miasta powiatowe i miasta na prawach powiatu, których mamy łącznie w Polsce 380. Gdyby średnio każde miasto powiatowe i na prawach powiatu otrzymało na tego typu inwestycję 30 milionów złotych to w skali kraju potrzeba na ten cel11 miliardów 400 milionów złotych.
Oczywiście pewnie znajdą się samorządy powiatowe, które nie zechcą skorzystać z tego programu, dlatego w celu zwiększenia efektu oddziaływania z jednoczesną gwarancją zwrotu inwestycji, można rozważyć objęcie programem miast nie będących miastami powiatowymi w których liczba mieszkańców przekracza 5 tysięcy.
Inwestycje polegałyby na wykupie gruntów pod tereny inwestycyjne i urządzenie tych terenów w niezbędną infrastrukturę. Na przykładzie miasta Lubartów, możemy założyć, że po 10 latach na każdym z tych obszarów powstałoby średnio po około 1000 nowych miejsc pracy, co w skali kraju przełoży się na 380 tysięcy nowych miejsc pracy. Czyli wygenerowanie 1 miejsca pracy wynosi 30 tysięcy złotych. Jest to bardzo mało, biorąc pod uwagę obecne badania na ten temat, które mówią, że wygenerowanie jednego miejsca pracy to koszt około 1,5 miliona złotych a więc jest 50 razy większy. Dodatkowym efektem tego typu działań jest znaczący wzrost potencjału rozwojowego miast powiatowych, miast na prawach powiatu i pozostałych miast włączonych do programu oraz znaczący wzrost dochodów budżetów tych miast i budżetu państwa.
Sprawą zasadniczą jest również powstanie koniunktury powodującej wzrost inwestycji wtórnych oraz wzrost liczby mieszkańców a przede wszystkim zastopowanie procesu wyludniania się Polski oraz efekt dodatniego przyrostu naturalnego. Gdyby natomiast zdarzyło się, że przez 10 lat od zakończenia inwestycji, niektóre samorządy nie pozyskały inwestorów na te tereny, to wtedy można próbować zagospodarować je, jako tereny sportowo- uzdrowiskowe lub też wykorzystać pod budownictwo mieszkaniowe w połączeniu programem mieszkanie+ lub po prostu podzielić na mniejsze działki i sprzedać z dużym zyskiem w stosunku do poniesionych wcześniej nakładów – pod budownictwo jednorodzinne, po wcześniejszym przekształceniu tych terenów na ten cel.
————————————————————————————————————————————————————
W załączeniu:
