Historia Geodezji Urządzeniowo – Rolnej                                       i Jednostek Geodezji Urządzeniowo – Rolnej w Polsce

Poniżej prezentujemy Rys historyczny Jednostek Geodezji Urządzeniowo-Rolnej w Polsce:

W okresie dwudziestolecia międzywojennego zadania z zakresu geodezji urządzeniowo-rolnej wykonywane przez obecne Jednostki Geodezji Urządzeniowo-Rolnej, nazywane potocznie Wojewódzkimi Biurami Geodezji, realizowały Okręgowe Urzędy Ziemskie, powołane do życia ustawą z dnia 6 VII 1920 r. o organizacji urzędów ziemskich (Dz. U. 1920, nr 70, poz. 461), zastąpiona ustawą 11 VIII 1923 r. (Dz. U. 1923, nr 90, poz. 706). Do głównych zadań Urzędów Ziemskich należała regulacja obrotu ziemią, realizacja reformy rolnej a także prowadzenie prac nad przebudową ustroju rolnego, parcelacje i scalenia gruntów (komasacje), likwidacja służebności gruntowych oraz sprawy melioracji gruntów. Przy urzędzie funkcjonował organ kolegialny-Okręgowa Komisja Ziemska, która orzekała w sprawach spornych w postępowaniach regulacyjnych, scaleniowych i znoszenia służebności oraz wykupu i przejmowania nieruchomości na cele reformy rolnej.

Likwidacja Okręgowych Urzędów Ziemskich jako samodzielnych instytucji nastąpiła w roku 1934, z chwilą włączenia ich do Urzędów Wojewódzkich (Dz. U. 1933, nr 85, poz. 635). W związku z tym, począwszy od 1934 r. obowiązki Okręgowych Urzędów Ziemskich zostały przejęte przez Wydziały Rolnictwa poszczególnych Urzędów Wojewódzkich.

Po II wojnie światowej 15 sierpnia 1944 r. zostały reaktywowane Wojewódzkie Urzędy Ziemskie. Następnie na podstawie dekretu z dnia 12 sierpnia 1946 r. o zespoleniu urzędów ziemskich z władzami administracji ogólnej (Dz. U. Nr 43 poz. 248) oraz zarządzenia wykonawczego Ministrów Rolnictwa i Reform Rolnych, Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z 24 stycznia 1947 r. (niepublikowane) Wojewódzkie Urzędy Ziemskie zostały włączone w zakres działania Urzędów Wojewódzkich jako Działy Rolnictwa i Reform Rolnych.

20 marca 1950 roku została wprowadzona ustawa o terenowych organach jednolitej władzy państwowej. Na mocy tej ustawy zniesione zostały urzędy wojewódzkie, powiatowe i gminne oraz organy wojewodów, starostów i wójtów. W ich miejsce zostały powołane wojewódzkie, powiatowe i gminne rady narodowe, których organami wykonawczymi i zarządzającymi zostały prezydia. W wyniku tych zmian powstały Wydziały Rolnictwa i Leśnictwa Prezydiów Wojewódzkich Rad Narodowych.

W wyniku kolejnej reorganizacji administracji dnia 1 kwietnia 1953 roku powołane zostały do życia jednostki organizacyjne geodezji urządzeniowo-rolnej o nazwie Wojewódzkie Zarządy Urządzeń Rolnych a następnie        z dniem 1 maja 1954 roku na Zarządy Urządzeń Rolnych.

Dnia 1 lipca 1958 roku nastąpiła reorganizacja Zarządów Urządzeń Rolnych w poszczególnych województwach w wyniku której powstały Wojewódzkie Biura Geodezji i Urządzeń Terenów Rolnych (używano takiej nazwy do 11 sierpnia 1965).

Od 12 sierpnia 1965 r. na mocy Zarządzenia Ministra Rolnictwa dotychczasowa nazwa jednostek zmieniona została na Wojewódzkie Biura Geodezji i Urządzeń Rolnych.

Następnie Uchwałą Nr 122/75 Rady Ministrów z dnia 10 lipca 1975 roku w sprawie utworzenia Wojewódzkich Biur Geodezji i Terenów Rolnych oraz zadań w zakresie gospodarki ziemią powołano do życia Wojewódzkie Biura Geodezji i Terenów Rolnych a następnie Zarządzeniem Nr 143 Ministra Rolnictwa z dnia 19 VII 1975 r. w sprawie organizacji i zakresu działania Wojewódzkich Biur Geodezji i Terenów Rolnych określono zakres                  i zasady ich organizacji i działania.

W wyniku transformacji ustrojowej w roku 1982 nastąpiło połączenie Wojewódzkich Biur Geodezji i Terenów Rolnych z Wojewódzkimi Biurami Geodezji i Kartografii pod dotychczasową nazwą Wojewódzkie Biura Geodezji i Terenów Rolnych.

W dniu 26 marca 1982 roku uchwalono ustawę o scalaniu gruntów (Dz.U. 1982 Nr 11 poz. 80), zmienioną w kolejnych latach na ustawę o scaleniu i wymianie gruntów.

W roku 1984 nastąpiła kolejna reorganizacja Jednostek, polegająca na wyłączeniu ze struktur WBGiTR-ów wszystkich komórek organizacyjnych spełniających zadania administracji państwowej, których zadania, etaty        i pracownicy utworzyli w Urzędach Wojewódzkich – Wydziały Geodezji i Gospodarki Gruntami. W WBGiTR-ach pozostała służba geodezyjna i administracyjna wewnętrzna Jednostek, które stały się od tej pory jednostkami budżetowymi o charakterze wykonawczym, w całości usługowymi na rzecz rolnictwa w zakresie prac geodezyjnych, także zlecanych przez różne jednostki w zakresie obowiązującego prawa.

Do zadań Jednostek należało wykonywanie prac geodezyjnych związanych z:

1. Ochrona gruntów rolnych i leśnych;
2. Rekultywacja gruntów;
3. Zabezpieczeniem gleb przed erozją;
4. Przejmowaniem na własność Państwa nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnych;
5. Obrotem nieruchomościami rolnymi;
6. Regulowaniem własności gospodarstw rolnych;
7. Opracowaniem planów zagospodarowania przestrzennego terenów wiejskich w zakresie rolnictwa;
8. Programowaniem przeobrażeń i przekształceń struktury obszarowej gospodarstw rolnych z uwzględnieniem koncentracji gruntów w szczególności w drodze scalenia;
9. Gospodarka terenami budowlanymi.

W 1992 roku nastąpiła likwidacja Wojewódzkich Biur Geodezji i Terenów Rolnych jako jednostek budżetowych i utworzono w to miejsce zakłady budżetowe z zachowaniem tej samej nazwy.

Z dniem 1 stycznia 1999r. przeprowadzoną kolejną reformę administracji państwowej. W wyniku reformy powstało 16 województw, w ramach których powstała administracja rządowa i samorządowa. Z tą chwilą Wojewódzkie Biura Geodezji i Terenów Rolnych łącznie z przypisanymi im zadaniami włączono w struktur nowo powstałych województw samorządowych a nazwy Wojewódzkich Biur Geodezji i Terenów Rolnych zostały zmodyfikowane stosownie do uchwał Sejmików Wojewódzkich. Głównym przedmiotem działania nowo powołanych przez Samorządy poszczególnych województw Jednostek było wykonywanie następujących pac:

1. Realizacja zadań własnych samorządów województwa dotyczących geodezji i kartografii;
2. Wykonywanie zadań budżetowych na rzecz rolnictwa dotyczących geodezji urządzeniowo- rolnej;
3. Wykonywanie scaleń gruntów w oparciu o ustawę o scalaniu i wymianie gruntów;
4. Gleboznawcza klasyfikacja gruntów;
5. Wykonywanie planów urządzeniowo- rolnych.

W wyniku reformy Samorządy poszczególnych województw powołały następujące Wojewódzkie Jednostki Geodezji Urządzeniowo  – Rolnej:

1. Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych w Gdańsku
2. Wojewódzkie Biuro Geodezji w Białymstoku
3. Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych w Zielonej Górze
4. Wielkopolski Zarząd Geodezji, Kartografii i Administracji Mieniem w Poznaniu
5. Mazowieckie Biuro Geodezji i Urządzeń Rolnych w Ostrołęce
6. Dolnośląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych we Wrocławiu
7. Wojewódzkie Biuro Geodezji w Łodzi
8. Wojewódzkie Biuro Geodezji i Urządzania Terenów Rolnych w Lublinie
9. Częstochowskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych w Częstochowie
10. Beskidzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych w Żywcu
11. Krakowskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych w Krakowie
12. Świętokrzyskie Biuro Geodezji w Kielcach
13. PodkarpackieBiuro Geodezji i Terenów Rolnych w Rzeszowie.

Na podstawie postanowień Ustawy o Narodowym Planie Rozwoju i Ustawy o scaleniu i wymianie gruntów, zapewniono Wojewódzkim Jednostkom Geodezji Urządzeniowo- Rolnej, jako jednostkom samorządu województwa, możliwość realizacji scaleń gruntów. Zbiegło się to z terminem wejścia Polski do Unii Europejskiej – 1 maja 2004 r. Od tego momentu Wojewódzkie Jednostki Geodezji Urządzeniowo- Rolnej realizują scalenia gruntów jako zadania rządowe we współpracy z beneficjentami, stosownie do postanowień ustawy o scaleniu i wymianie gruntów i Rozporządzeń Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Z dniem 1 stycznia 2011 roku Wojewódzkie Jednostki Geodezji Urządzeniowo- Rolnej zostały przekształcone z zakładów budżetowych w jednostki budżetowe. Główne zadania Jednostek to:

1. Wykonywanie scaleń i wymian gruntów;
2. Opracowanie założeń do projektów scaleń i wymian gruntów;
3. Wykonywanie gleboznawczej klasyfikacji gruntów;
4. Sporządzanie planów urządzeniowo- rolnych;
5. Prace na rzecz Samorządu Województwa.

W ramach realizacji scaleń gruntów wraz z zagospodarowaniem poscaleniowym Wojewódzkie Jednostki Geodezji Urządzeniowo- Rolnej uczestniczyły w realizacji:

1. Sektorowego Programu Operacyjnego, lata 2004 – 2006;
2. Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, lata 2007 – 2013;
3. Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, lata 2014 – 2020;
4. Okresu Przejściowego PROW, lata 2021 – 2022.

Według danych z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi latach 1919 – 2018 (z pominięciem okresu 1948 – 1968) zrealizowano w całej Polsce prace scaleniowe o łącznej powierzchni 11 312 777 hektarów (odpowiednio: 5 422 329 ha przed wojną i 5 898 448 po wojnie), przyczyniając się tym samym do wzrostu efektywności gospodarowania i podniesienia konkurencyjności polskiego rolnictwa. Zestawienie prac scaleniowych zrealizowanych w poszczególnych okresach funkcjonowania Wojewódzkich Jednostek Geodezji Urządzeniowo – Rolnej:

1. Lata 1919 – 1938 – 5 422 329 ha;
2. Lata 1945 – 1948 – 372 800 ha;
3. Lata 1948 – 1967 – (wyłączono ze statystyk);
4. Lata 1968 – 1974 – 2 220 985 ha;
5. Lata 1975 – 1998 – 3 090 621 ha;
6. Lata 1999 – 2018 – 206 042 ha;

                                        Razem: 11 312 777 ha.

W kolejnym okresie w ramach realizacji scaleń gruntów wraz z zagospodarowaniem poscaleniowym Wojewódzkie Jednostki Geodezji Urządzeniowo- Rolnej będą uczestniczyły w realizacji Planu Strategicznego Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023 – 2027.

W dniu 6 lipca 2020 roku minęło 100 lat od powołania do życia Okręgowych Urzędów Ziemskich, które po wojnie przekształciły się w Wojewódzkie Jednostki Geodezji Urządzeniowo- Rolnej.

Zatem w 2020 roku obchodziliśmy 100 rocznicę Ustawy z dnia 6 lipca 1920 roku o organizacji Urzędów Ziemskich (Dz.U. 1920 nr 70 poz. 461). 

W związku z powyższym w dniach od 25 do 26 czerwca 2020 roku w Lublinie planowana była organizacja ogólnopolskiej konferencji pn. Rola Wojewódzkich Jednostek Geodezji i ich wpływ na rozwój rolnictwa przez realizację scaleń gruntów.  Konferencja miała być podzielona na 3 bloki tematyczne tj.

blok nr 1) Scalenia gruntów – szansa na rozwój wsi i obszarów wiejskich,

blok nr 2) Scalenia gruntów – efektywność ekonomiczna scaleń gruntów,

blok nr 3) Plan Strategiczny WPR 2021 – 2027 w zakresie interwencji dotyczącej scalania gruntów wraz z zagospodarowaniem poscaleniowym.

W trakcie Konferencji miał być zaprezentowany m.in.

• Rys historyczny Wojewódzkich Biur Geodezji i Terenów Rolnych oraz
• Dokonania Wojewódzkich Jednostek Geodezji Urządzeniowo-Rolnej w latach 1920 – 2020.

Z uwagi na sytuację związaną z koronawirusem, organizacja Konferencji Rocznicowej została przełożona na inny termin.

W dniu 11 października 2023 roku mija 105 lat od wydania Dekretu Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w przedmiocie przepisów tymczasowych o Urzędach Ziemskich (Dz.U. 1918 nr 11 poz. 22). Jest to pierwszy dokument w Niepodległej Polsce mówiący o Urzędach Ziemskich, które po wojnie przekształciły się w Wojewódzkie Jednostki Geodezji.

W dniu 31 lipca 2023 roku mija 100 lat od wydania Ustawy o scalaniu gruntów (Dz.U. 1923 nr 92 poz. 718). Scalanie gruntów to strategiczne działanie Wojewódzkich Jednostek Geodezji. Czyli w 2023 roku Wojewódzkie Jednostki Geodezji będą obchodziły podwójny Jubileusz:

• 105 lecie Dekretu o Urzędach Ziemskich, które dały początek Wojewódzkim Jednostkom Geodezji.
• 100 lecie Ustawy o scalaniu gruntów, Które jest strategicznym działaniem Wojewódzkich Jednostek Geodezji.

Dlatego zasadnym jest organizacja rocznicowej Konferencji, która mogłaby stać się cykliczną konferencją organizowaną co 5 lat. Konferencja będzie okazją do prezentacji dokonań Wojewódzkich Jednostek Geodezji Urządzeniowo – Rolnej w Polsce i promocji scalenia gruntów wraz z zagospodarowaniem poscaleniowym oraz nagrodzenia najlepszych pracowników Wojewódzkich Jednostek Geodezji i osób mających wpływ na rozwój obszarów wiejskich oraz na promocję scalania gruntów wraz z zagospodarowaniem poscaleniowym i innych prac urządzeniowo- rolnych.

W związku z powyższym z okazji 100-lecia uchwalenia przez Sejm II Rzeczypospolitej Polskiej ustawy z dnia 31 lipca 1923 r. o scalaniu gruntów i 105 rocznicy Dekretu o Urzędach Ziemskich Ministerstwo                        Rolnictwa i Rozwoju Wsi wspólnie ze Stowarzyszeniem Geodetów Polskich zorganizowało Konferencję pn. „Rola Jednostek Geodezji Urządzeniowo-Rolnej w Polsce i ich wpływ na rozwój rolnictwa przez realizację scaleń gruntów”. Konferencja odbyła się w dniach 20 -21 czerwca 2023r. w Warszawie.

W załączeniu prezentacja w formacie PDF- pobierz (PDF 1,6 MB)